Op 27 mei 2017 gingen leden en vrienden van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden op deze buitengewoon warme en zonnige zaterdag op zoek naar de geschiedenis van Vlaardingen. De fietsexcursie leidde langs drie locaties: het Educatief Archeologisch Erf in de Broekpolder, het Archeologisch depot in het centrum van Vlaardingen en Museum Vlaardingen aan de Westhavenkade.
Het Educatief Archeologisch Erf
Toen de 21 deelnemers aan de excursie aankwamen bij het zandpad, dat langs het met palissade omsloten terrein loopt, stond Jeroen ter Brugge de groep al op te wachten. Eenmaal binnen werd een primitief ogend bouwwerk zichtbaar. Jeroen begon met vertellen hoe de Broekpolder van een ‘gewone’ Delflandse veenweidepolder met boerderijen en melkvee veranderde in een recreatiegebied met hoge natuurwaarden. In de jaren 1950-1970 werd de polder met enkele meters verhoogd door het storten van Rotterdams havenslib. De gemeente Vlaardingen dacht hiermee een voordelig woningbouwterrein te verkrijgen, maar toen bleek dat de grond flink vervuild was, moest woningbouw vervallen. Inmiddels was het gebied al flink begroeid met ‘nieuwe natuur’ en ook vond er enige bosbouw plaats.
De gemeente Vlaardingen schreef een prijsvraag uit om plannen te maken die het gebied een meerwaarde zouden geven voor recreatie en natuur. Een uniek burgerinitiatief in 2006 leidde tot de oprichting van de Federatie Broekpolder. Bureau Stroming maakte een integraal inrichtingsplan voor de polder. In samenwerking met Archeologisch Adviesbureau RAAP maakte Stroming ook het inrichtingsplan voor het archeologisch erf (2009). Hier zal de rijke archeologie van het gebied, met de Vlaardingen-cultuur (ca. 3000 jaar v. Chr.) als topper, op een laagdrempelige en verantwoorde manier in beeld worden gebracht. Het gebied van ca. 20 hectare wordt ingericht met een centrale waterloop en met daarlangs bouwsels uit verschillende tijdperken, van de Nieuwe Steentijd tot aan de Middeleeuwen. In samenwerking met de archeologische vereniging Helinium en de afdeling archeologie van de universiteit van Leiden is inmiddels een huisje uit de Nieuwe Steentijd gebouwd op basis van een opgegraven huisplattegrond.
Binnen in het huisje, waar het houtvuur voor een passende sfeer (en rook) zorgde, vertelde Jeroen over de bouw ervan en liet hij enkele nagemaakte gereedschappen uit die tijd zien, zoals een hakbijl om bomen te vellen, een pijl met een platte kop om dieren te schieten en een schrapper om de huid van de geschoten dieren schoon te krabben. Dit is ook wat experimentele archeologie inhoudt. Opgegraven voorwerpen vormden de onderbouwing. Naast het huisje lag een replica van een boomstamkano uit de Romeinse tijd. De populier werd op traditionele wijze met een dissel uitgehold. Ten westen van de Vergulde Hand werd in 2005 een eikenhouten boomstamkano uit ca. 800 voor Christus aangetroffen (nu in het Museum Vlaardingen te zien). Ook deze boomstamkano zal worden nagemaakt; een boomstam is inmiddels aangekocht.
Archeologisch depot Waalstraat
Frans van der Tuijn stond de groep al op te wachten voor de bibliotheek aan de Waalstraat, waarboven het Archeologisch Depot zich bevindt. Frans vertelde allereerst over de ontdekking van de Vlaardingen-cultuur. De vondst van een prehistorische bijl nabij de huidige Arij Koplaan in 1958 leidde tot archeologische opgravingen door de Universiteit van Amsterdam (1959-1964). Uit de uitstekend bewaarde vondsten, waaronder graankorrels, bleek dat de mensen zich voor langere tijd gingen vestigen; tot die tijd waren zij vooral jagers en verzamelaars. Deze unieke bewoning kreeg de naam Vlaardingen-cultuur. Aan de hand van voorwerpen in enkele vitrines maakte Frans zijn verhaal tastbaar.
Frans ging vervolgens de groep voor naar het depot, een geconditioneerde ruimte met een groot aantal stellingen vol dozen met opgegraven scherven en voorwerpen. Alleen al de hoeveelheid dozen met opgegraven materiaal bij de Arij Koplaan was indrukwekkend. Frans vertelde over hun project om alle vondsten na te kijken, te herwaarderen, te documenteren en beter te verpakken. Dit project gaat nog jaren duren. Ook kon men een korte blik werpen in de speciaal geconditioneerde metaalruimte. Hier toonde Frans met enige trots een massief koperen pot.
Museum Vlaardingen
Tijdens een drankje in Museum Vlaardingen vertelde Jan van de Voort wat het Museum Vlaardingen allemaal te bieden heeft. Het vroegere Visserij Museum opende in 2015, na een langdurige en grootscheepse verbouwing, met zijn nieuwe naam en het bredere doel de geschiedenis van Vlaardingen uit te dragen, zoals ook de website van het museum meldt: 5000 jaar leven in de delta. Jan nam daarna de bezoekers mee naar de tweede etage, waar Dirk III het verhaal van ‘zijn’ Slag bij Vlaardingen op een videoscherm vertelde. Deze etage is vooral ingericht met de archeologie van Vlaardingen en omgeving. Men vindt er een aantal met behulp van DNA gereconstrueerde koppen en bijzondere opgegraven voorwerpen, zoals een klepduiker.
Een ander belangrijk onderdeel van de geschiedenis van Vaardingen betreft de haringvangst. Op de eerste etage wordt daar uitgebreid aandacht aan besteed. Het eerste vaatje haring werd in die tijd met een rijtuig naar Den Haag gebracht en aan de koningin aangeboden. Oude filmbeelden van dit evenement worden getoond. Als er nieuwe haring was aangekomen was het gebruikelijk een haringkroon bij de viswinkel te hangen. In het museum zijn twee van deze kronen aanwezig, een Amsterdamse en een Vlaardingse haringkroon. In 1992 eindigde de Vlaardingse visserij met de verkoop van het laatste vissersschip. De haven is nu vooral gevuld met historische vaartuigen en moderne plezierjachten.
Meer op middendelfland.net.
