Toespraak bij de opening van de luifel van Museum Het Tramstation op 11 september 2021 door Jacques Moerman, vz HVOS
Namens de gemeente Midden-Delfland en de Historische Vereniging Oud-Schipluiden heet ik u allen hartelijk welkom. Ik noem mw. Wendy Renzen, o.a. wethouder van Cultuur, architectenbureau Restauro, aannemersbedrijf Pim van den Ende en andere betrokkenen, waaronder leden van de Historische Vereniging, gastvrouwen- en heren van het Museum, buren en andere relaties.
Een historisch overzicht
Op 1 oktober 1912 werd het laatste onderdeel van het tramlijnnet van de Westlandsche Stoomtramweg Maatschappij feestelijk in gebruik genomen. Het ging om het tracé van de Maaslandse Dam naar Delft via Schipluiden.
De WSM was in 1881 opgericht met als doel een net van tramlijnen aan te leggen in het Westland, het gebied ten westen van Den Haag en Delft. Het zou voornamelijk om personenvervoer gaan met ook wat vervoer van goederen, post en bagage. De keuze van breedspoor maakte de aansluiting op het landelijke net mogelijk. De directie van de WSM had in 1881 duidelijk een vooruitziende blik.
In 1882 was de lijn Den Haag – Loosduinen gereed. De rest volgde in de dertig jaar erna.
Bij de opening van de lijn vanuit het Westland naar Delft op 1 oktober 1912 speelde het haltegebouw in Schipluiden een centrale rol. Hier werden de genodigden ontvangen voor een feestelijke rit eerst naar Delft en later naar Maassluis en Naaldwijk. Bij terugkomst werd bij het tramstation in Schipluiden een ‘heildronk’ uitgebracht, zie bovenste foto op de banner.
De tramstations in Schipluiden en Maasland waren elkaars spiegelbeeld. Het ontwerp was van ir. D.P. van Ameijden van Duijn. De bouwer was aannemer Ph. Haring uit Schipluiden. Hij had de laagste inschrijving f 15.500,-. De directeur van de WSM, dhr. Verspijck, hoopte bij de opening dat het tramstation een sieraad voor Schipluiden zou zijn. ’De gebouwen maken een allergunstigste en vroolijke indruk’, schreef het weekblad De Locomotief, ‘aan alles is zichtbaar, dat zelfs aan de kleinste details de noodige zorg is besteed’. De tegels van de schoorsteen en het naambord op de voorgevel werden geleverd door de Koninklijke Plateelfabriek Rozenburg in Den Haag. Aan de wachtkamer was een veranda (een perron) gebouwd met een luifel die bijna tot de rails reikte. De passagiers konden dus beschut de trein in- en uitstappen. De stations van Schipluiden en Maasland hadden een dienst- en een woongedeelte. Tot de dienstruimte behoorden de wachtkamer, een kantoorruimte en een berging. Het kantoor had een deur naar het perron, die later is dichtgezet. De hardstenen dorpel is bij de aanleg van het huidige perron in het zicht gehouden.
Vanaf 1926 kwam het personenvervoer met busjes over de weg op. Toen het personenvervoer per trein in 1932 definitief werd opgeheven, verloren de veranda en de luifel hun functie. Ze waren zeer kwetsbaar en te kostbaar in het onderhoud en werden in die periode gesloopt.
Inmiddels had het vervoer van groente en fruit van de veilingen een hoge vlucht genomen. Dit vervoer ging door tot 1967. Op 1 januari 1968 verloor het stationnetje definitief zijn functie als halteplaats van de WSM.
Het transportbedrijf Eijkelenboom, dat al enige jaren in de wachtkamer zijn kantoor had, kreeg vanaf 1968 het gehele terrein in huur. In 1980 kwam in het gebouw het gespecialiseerde bedrijf van Spaans.
Begin 1987 kwam het tramstation leeg te staan en kreeg de Historische Vereniging Oud-Schipluiden het toegewezen als onderkomen. Dat was niet zonder slag of stoot gegaan – zelfs dreigde even de sloop van het gebouw t.b.v. woningbouw – maar het stationnetje wist te overleven. De gemeente zorgde voor de restauratie van het exterieur en de Historische Vereniging Oud-Schipluiden was verantwoordelijk voor de renovatie van het interieur. Op 28 april 1989 kon burgemeester J. Waaijer het gebouwtje openen voor de nieuwe bestemming, een museum en werkruimtes. In 2001 werd het tramstation aangewezen als rijksmonument. Het was nog steeds een sieraad voor de gemeente, maar inmiddels ook voor de rest van Nederland.
Als eigenaar van het gebouw zorgt de gemeente nog steeds voor het onderhoud van het exterieur, bijv. van het schilderwerk, dat recent weer is uitgevoerd. De Historische Vereniging onderhoudt met vrijwilligers het interieur.
Op naar de komst van de luifel
In de discussie over Vitale Dorpen in 2007 werd ook Museum Het Tramstation meegenomen. Het idee was om het tramstation uit te breiden met een luifel, zodat we makkelijker groepen, waaronder scholieren, konden ontvangen. Het restauratiebedrijf Restauro maakte hiervoor in 2009 een ontwerptekening. Helaas kregen andere projecten in de gemeente steeds voorrang. Pas toen de Historische Vereniging eind 2018 zelf een derde van de kosten wist binnen te halen, dankzij een genereuze gift van het Omgevingsfonds, ging de gemeente serieus meedenken over de aanbouw van de luifel. Uiteindelijk stelde de gemeente zich voor twee derde garant voor de kosten. Het is de verdienste van wethouder Wendy Renzen, dat zij zich achter het aanbouwplan stelde. Naast Cultuur heeft zij ook Monumenten in haar portefeuille. Van de St. Loswal de Bonnen kregen we een bijdrage voor een nieuw presentatiescherm.
Inmiddels was het tramstation – net zoals het kasteelterrein van de Keenenburg – een onderdeel geworden van het Centrumplan Schipluiden, een ontwikkelingsplan. Landschapsarchitect Jos van den Lindeloof maakte een plan voor de herinrichting van het centrum van Schipluiden. Belangrijk was het uitpakken van het tramstation, dat door leilinden een groot deel van het jaar vanaf de straat uit het zicht was.
Totstandkoming van de luifel
De gemeenteraad van Midden-Delfland keurde de bouw van de luifel in 2019 goed en kwam met het idee om gelijk een toilet voor iedereen (dus ook voor mensen met een beperking) te realiseren. De bouwer werd het aannemingsbedrijf van Pim van den Ende uit Schipluiden. Wat zijn we blij met dit bouwbedrijf, dat hiermee in het voetspoor treedt van aannemer Haring in 1912. Het ambachtelijke timmerwerk is bij Van den Ende al generaties lang een vertrouwd gegeven. Let maar eens op de details van de aanbouw. Architectenbureau Restauro, Peter van Velzen en Martje Thelen, heeft het oorspronkelijke bestek met kennis van zaken als uitgangspunt voor de nieuwbouw gebruikt. De aannemer heeft het tekenwerk tot en met het gekleurde glas nauwkeurig gevolgd. Prachtig is het tegelwerk dat naadloos (ook qua hoogte) aansluit bij het perron. Mensen met een rolstoel kunnen we nu beter in het museum ontvangen. Het externe onderhoud van de bouw valt onder Wendy Bijl, die verantwoordelijk is voor de gemeentelijke gebouwen en het bureau Base-Consultancy, geleid door Paul den Heijer en medewerker Nick Klatten. Zij zijn mensen met kennis van de bouw, maar het zijn ook personen met het juiste gevoel voor schoonheid. Let maar eens op de nieuwe deurknoppen in het gebouw. Heel belangrijk voor de coördinatie van de aanbouw was de inzet van Saskia Lemmers, namens de gemeente. Haar grote verantwoordelijkheidsgevoel was op verschillende momenten van grote betekenis voor de voortgang van het project. Zij dacht aan alles!
De aangrenzende kinderspeeltuin was aan zijn eind. Een nieuwe inrichting gerelateerd aan het tramvervoer, werd door de gemeente en de buren enthousiast begroet. Michael Moerman heeft hierbij namens de gemeente een voorname rol gespeeld. De terugkeer van authentieke rails op het pad, direct grenzend aan het perron, werd ook meegenomen. 24 meter WSM-rails uit het oorspronkelijke traject in Schipluiden werden door de gebr. Arkesteijn beschikbaar gesteld voor de reconstructie. Enkele aanvullende stukken werden door Rien van het Heijden voor ons bij ProRail in R’dam opgehaald.
Dank ook aan mijn medebestuursleden Rina Visser, Henk Groenendaal en Pierre van Giesen, die op cruciale momenten altijd meedachten. Ook belangrijk waren Henk Burgering, Peter Verschoor en Marie Louise ten Horn. Zij zaten met mij in de werkgroep die de bouw vanuit de vereniging begeleidde. Marie Louise heeft uitgebreid historisch onderzoek gedaan naar de WSM, het tramstation en de trambrug. Ten slotte zijn we veel dank verschuldigd aan enige trouwe leden van de Vereniging, die geholpen hebben bij de herindeling van de berging en de andere ruimtes. Ik noem opnieuw Henk Groenendaal en Pierre van Giesen, verder Nico Bakker, Hans v.d. Berg, Sander Koops, Guus van den Poel, Corry van Dijk en Mariëlle van Marrewijk. Door de inzet van velen kunnen we vandaag onze nieuwe aanbouw, de luifel, het nieuwe toilet, het perron en de tramrails officieel in gebruik nemen. De rest van de omgeving (incl. beplanting) wordt in het najaar door de gemeente heringericht.
Wat te zien
Binnenkort komt er op de grote ramen van de luifel de tekst te staan: ‘Museum Het Tramstation Schipluiden, een halte in de tijd’. In het tramstation kunnen individuele bezoekers, maar ook groepen, straks kennis maken met een vernieuwde presentatie van het kasteel Keenenburg en het regionale transportwezen, waaronder de trekvaart en het railvervoer. De provincie juicht de uitbreiding naar de trekvaart toe en heeft daar een bedrag voor beschikbaar gesteld. Ook blijven we aandacht besteden aan wisselexposities. De eerste grote tentoonstelling zal volgend jaar het 100-jarig bestaan van St. Caecilia tot onderwerp hebben. Wij hopen door de nieuwe toegang – tevens ontvangst-ruimte, meer groepen in het museum te ontvangen. Gisteren hadden we hier al zo’n 75 leerlingen. De nieuwe luifel wordt door veel Schipluidenaren, maar ook door toevallige passanten, begroet als een nieuw sieraad van het dorp. We hopen dat velen hierdoor worden uitgenodigd om Museum Het Tramstation te bezoeken.
Afronding
De betrokken wethouder Wendy Renzen van de gemeente Midden-Delfland zal nu haar openingswoord uitspreken. Erna nodigen wij haar uit voor de openingshandeling.
Presentje voor haar, maar ook voor de naastbetrokkenen ons Historisch Jaarboek 2011, waarin onder andere aandacht wordt besteed aan de geschiedenis van het tramstation van Schipluiden. In 2011, 10 jaar geleden, schreven we in het jaarboek over het tramstation: Al enkele jaren bestaan er plannen om de oude stationsluifel in ere te herstellen. Het gemeentebestuur steunt de plannen van Museum Het Tramstation om onder de luifel een representatieve uitbreiding te realiseren. Hopelijk kunnen we in ons volgend jaarboek de definitieve plannen presenteren.
In kleine groepjes kan u nu de nieuwbouw en de andere vertrekken bezoeken. Momenteel zijn er twee extra tentoonstellingen te zien, namelijk één over de trekvaart en één over het Landschap van Midden-Delfland.
Neem een drankje en een hapje. Om kwart voor twaalf lopen we met liefhebbers naar de kas op het Keenenburgterrein, waar wij een kleine expositie hebben over de opgraving van de hoofdtoren in 1976. Eén hoekpunt van deze grote kasteeltoren is voor het Monumentenweekend blootgelegd.
Ten slotte: Namens de Historische Vereniging Oud-Schipluiden dank ik allen voor uw aanwezigheid. Geniet van de luifel, maar houdt tot elkaar wel enige afstand.