2010 is een bijzonder jaar in het bestaan van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden. Veertig jaar geleden ontstond de Historische Werkgroep Oud-Schipluiden. Het initiatief lag bij de heren M.C.M van Adrichem en J.W. Moerman. Op uitnodiging van burgemeester P.J. Bolten vond de oprichting op 3 september 1970 plaats in het gemeentehuis van Schipluiden. In het startjaar waren elf personen actief lid. Aanvankelijk was het werk vooral op archiefonderzoek gericht. Vanaf juli 1976 werd Oud-Schipluiden ook bij het archeologisch onderzoek in de gemeente betrokken. In die maand zijn de fundamenten van de hoofdtoren van het kasteel Keenenburg met enkele aanbouwen blootgelegd. In het voorjaar en de zomer van 1978 vond op het terrein van de hoofdburcht een groot vervolgonderzoek plaats. De werkzaamheden en verantwoordelijkheden werden groter. Op 4 juli 1979 werd de Historische Werkgroep bij de notaris omgezet in de Historische Vereniging Oud-Schipluiden. Een rechtspositie was mede noodzakelijk, omdat Oud-Schipluiden regelmatig reageerde op ongewenste planologische ontwikkelingen, waarbij cultuurhistorische aspecten in het geding waren.
Een erkenning in 1978 was dat de historische verenigingen in de regio door middel van een vertegenwoordiger in de Subcommissie Natuur en Landschap konden meedenken over de inrichting van het Reconstructiegebied Midden-Delfland. Door middel van een stroom van publicaties en lezingen werd een breed publiek op het belang van de cultuurhistorische waarden van Midden-Delfland gewezen. De Vereniging participeerde vanaf 1979 in de Werkgroep Historie en Landschap van de Midden-Delfland Vereniging, die een drietal omvangrijke cultuurhistorische onderzoeken in het gebied initieerde, namelijk op het gebied van de archeologie, de historische boerderijen en de waterstaatkundige elementen, zoals molens, gemalen, bruggen en windassen. De onderzoeken vormden een leidraad bij de verdere ontwikkeling van het gebied.
Inmiddels vonden er steeds meer grote opgravingen in Midden-Delfland plaats. Veel vindplaatsen waren eerder door leden van Oud-Schipluiden ontdekt en verkend. Door het archeologisch onderzoek groeide de kennis over de bewoningsgeschiedenis van Midden-Delfland. In de Steentijd, IJzertijd en Romeinse tijd werd er al volop in het gebied gewoond. Het archiefonderzoek leidde ook tot bijzondere ontdekkingen, zoals de rekeningenboeken van de middeleeuwse kapel van Den Hoorn en een missaal van de kerk van ’t Woudt. Met behulp van oude belastingkohieren en notariële archieven konden de bewoners in diverse perioden van de geschiedenis nauwkeurig worden getraceerd. Kaarten van zestiende- en zeventiende-eeuwse landmeters gaven informatie prijs over de kastelen, de boerderijontwikkeling en het gebruik van de grond. Historische en archeologische gegevens konden regelmatig met elkaar worden vergeleken en gecombineerd. De Vereniging ging haar aandacht ook uitbreiden naar afbeeldingen van kunstenaars die in deze regio hebben gewerkt. Door middel van publicaties, lezingen, excursies en regionale TV-programma’s werd zeer regelmatig verslag gedaan van de ontdekkingen.
Na enkele gelegenheidsexposities op gastlocaties groeide in de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw de behoefte aan een permanent onderkomen voor de bibliotheek en het archief van de Vereniging, het archeologisch vondstmateriaal en voor het houden van exposities. De Vereniging was door al het speurwerk steeds beter in staat om belangrijke onderdelen van de geschiedenis van Midden-Delfland over het voetlicht te brengen. Na enige actie lukte het in 1988 de beschikking te krijgen over het voormalige tramstation van Schipluiden. Onder toezicht van de Stichting Tramstation Schipluiden volgde een grondige restauratie van het gebouw, dat op 28 april 1989 door burgemeester J.B. Waaijer werd geopend. Sindsdien zijn in het Museum Het Tramstation zo’n 25 exposities gehouden over regionale geschiedenisonderwerpen met in totaal ruim 35.000 bezoekers. Veelal werden de tentoonstellingen vergezeld door de uitgave van een syllabus, waarin het betreffende thema werd beschreven. De kwaliteit en de omvang van de boekwerkjes groeiden, evenals van het Jaarverslag van de Vereniging. Gezien de toename van de historische artikelen heeft deze uitgave reeds een aantal jaren het karakter van een jaarboek.
Door alle aandacht voor de streekgeschiedenis nam het besef bij de bevolking en de lokale politici toe dat de cultuurhistorie in hoge mate de eigenheid van het Midden-Delflandgebied bepaalt. Wij hebben hier te maken met een uniek open landschap en fraaie dorpskernen, die allerlei sporen laten zien van de ontwikkeling vanaf de twaalfde eeuw. Het is heel begrijpelijk dat de gemeente Midden-Delfland het internationale keurmerk van Citta Slow-gemeente heeft gekregen. De waarden die Oud-Schipluiden sinds haar oprichting in 1970 heeft verdedigd, worden nu breed gedragen. Gemeentelijk vond de definitieve omslag plaats ten tijde van het burgemeesterschap van Marja van Bijsterveldt. Later volgden de steden in de regio, zoals Den Haag en Rotterdam. Maar ook provinciale en landelijke politici erkennen de grote betekenis van het historische cultuurlandschap van Midden-Delfland.
De Vereniging is verheugd om in dit jubileumjaar het Jaarboek 2009 te presenteren. Het is een geschenk aan de leden en vrienden (donateurs). De uitgave is aanmerkelijk uitgebreider en kostbaarder dan de jaarverslagen hiervoor. In de afgelopen jaren heeft de Vereniging financiële reserves opgebouwd om een dergelijke publicatie te kunnen financieren. In de toekomst zullen we hiervoor mede afhankelijk zijn van subsidiestromen van elders. De Vereniging heeft het plan om met de Historische Vereniging Maasland een Historische Canon van Midden-Delfland samen te stellen. Ook bestaat het idee om een Historische Reeks van Midden-Delfland te gaan uitgeven. De tijd is er rijp voor om de schat aan historische informatie die in de afgelopen veertig jaar is verzameld op een verantwoorde en aantrekkelijke wijze te publiceren. In voorbereiding zijn boeken over het kerkdorp ´t Woudt en het kasteel Keenenburg, maar ook onderwerpen als het boerenleven en de historische kaarten van Midden-Delfland krijgen in de komende jaren speciale aandacht.
In het nieuwe Jaarboek van de Vereniging is ruimte voor kleine en middelgrote historische artikelen. We laten de begrenzing van de vroegere gemeente Schipluiden los en richten ons in het vervolg ook op de rest van Midden-Delfland. De artikelen in het Jaarboek 2009 van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden geven inzicht in de diverse aspecten van het historisch onderzoek in Midden-Delfland. Voor het eerst wordt in een toegankelijke publicatie uitgebreid stil gestaan bij het werk van Otto van Egmond. Deze invloedrijke kasteelheer heeft in de strijd tegen de koning van Spanje in het landsbelang een aantal beslissende keuzes moeten maken. Bijzonder is de geschiedenis van diverse buitenplaatsen aan de Gaag, waar rijke families uit de stad graag vertoefden. De boerderijhistorie staat in een tweetal artikelen centraal. De vondst van een aantal oude akten heeft nieuwe informatie opgeleverd over een buiten in Hodenpijl, een grafelijk leen in Den Hoorn en de scheepswerf van Schipluiden. De schenking van een koopakte heeft geleid tot een bijdrage over de WSM. Naast de historische artikelen bevat het jaarboek een Archeologische kroniek en een Beeldkroniek over 2009, alsmede de jaarverslagen van het bestuur, de bibliotheekcommissie van de Vereniging en de tentoonstellingscommissie van het Museum Het Tramstation.
Om de uitgave van het jaarboek ook voor het oog aantrekkelijk te maken is er extra aandacht besteed aan de illustraties (gedeeltelijk in kleur). Wij hopen dat veel belangstellenden kennis zullen nemen van de geschiedenis van Midden-Delfland en het werk van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden.
Jacques Moerman,
voorzitter van de Historische Vereniging Oud-Schipluiden, februari 2010.